In deze komkommertijd kun je het bijna niet gemist hebben: morgen, 10 augustus 2018, midden in de vakantieperiode, gaan de piloten van Ryanair staken. Dat doen e niet om een salarisverhoging af te dwingen, maar omdat ze streven naar een cultuuromslag bij het bedrijf en meer waardering voor het werk van de piloten.

Stakingen roepen bij velen negatieve reactie op; zeker als je getroffen wordt door de staking bijvoorbeeld omdat je vakantie in het water dreigt te vallen. Tijd om de juridische ins-and-outs van een staking op een rij te zetten.

Stakingsrecht
De Nederlandse wet kent geen definitie van of specifieke regelgeving omtrent staken. De Hoge Raad heeft bepaald dat het Europees Sociaal Handvest (ESH), een mensenrechtenverdrag dat een aantal sociale rechten voor werknemers waarborgt, rechtstreekse werking heeft in Nederland. Artikel 6 lid 4 van het ESH bevat het recht op collectief optreden in geval van belangengeschillen, waaronder het stakingsrecht.

Onrechtmatige staking
Het stakingsrecht is niet onbegrensd. Zo kan een staking onrechtmatig zijn als deze niet vooraf aangekondigd is omdat de werkgever dan geen mogelijkheden heeft gehad om de staking te voorkomen dan wel om de gevolgen van de staking te verwachten. Ook is een staking onrechtmatig als er mogelijkheden zijn om te onderhandelen, maar deze niet benut worden dan wel de onderhandeling te vroeg beëindigd worden door de werknemer(sverenigingen). Verder zijn stakingen onrechtmatig als het doel van de staking onhaalbaar is en als het doel niet in verhouding staat tot het middel bijvoorbeeld de werkgever substantiële schade leidt door de staking of derden (leveranciers, klanten) door de staking onevenredig worden benadeeld.

Consequenties voor werknemers
Een werknemer die deelneemt aan een rechtmatige staking mag reden niet ontslagen of disciplinair gestraft worden vanwege zijn deelname hieraan. Wel heeft de werknemer geen recht op loondoorbetaling: het principe “geen arbeid, geen loon” geldt in geval van staken.

Werknemers die willen blijven werken tijdens de staking, de werkwilligen, hebben recht op loondoorbetaling als zij hun werk kunnen voortzetten.

Onderkruipersverbod en besmet werk
Wellicht denkt u nu “waarom huurt een werkgever niet gewoon uitzendkrachten in om de gevolgen van de staking op te vangen?”. Helaas, voor veel werkgevers, maar dat mag niet. Het overnemen van werkzaamheden van stakers, onderkruipen, is niet toegestaan. Artikel 10 van de Wet allocatie arbeidskrachten door intermediairs (Waadi) bevat dan ook het zogenoemde onderkruipersverbod: er mogen geen arbeidskrachten ter beschikking worden gesteld aan een bedrijf waar een werkstaking, uitsluiting of bedrijfsbezetting plaatsvindt.

Ook kun je als werkgever de werkzaamheden van de staker niet zomaar opdragen aan de werkwillige. De werkwillige mag weigeren dit zogenoemde besmet werk te verrichten.

Samengevat
Staken is een belangrijk grondrecht van werknemers. Hoewel het vaak frustraties oproept bij degene die erdoor geraakt worden, is het goed om je steeds te realiseren dat staken een ultimum remedium is waar veel andere acties en onderhandelingen aan voorafgegaan zijn.